فیبوناچی اصلاحی یا Fibonacci Retracement

موج و اصلاح

در بازارهای مالی قیمت‌ها همواره در یک جهت حرکت نمی‌کنند. حتی در بازارهای روند دار هم بازار حرکات نوسانی را به نمایش می‌گذارد. همیشه هر حرکت صعودی یا نزولی یک‌طرفه با یک حرکت عکس آن ادامه می‌یابد و اگر بازار روند دار باشد، بعد از کاهش یا افزایش نسبی بازار قیمت‌ها دوباره در مسیر روند اصلی حرکت می‌کنند.
به طور مثال فرض کنید که قیمت از ۱۰۰ واحد به ۲۰۰ واحد افزایش یافته است. میزان افزایش قیمت ۱۰۰ واحد است. معمولاً بعد از این‌که خریداران به سود خوبی رسیدند سعی می‌کنند بخشی از سودهای به دست آمده را تثبیت کنند و دوباره اگر فرصت بهتری پیدا کردند از قیمت‌های پایین‌تر وارد معامله خرید شوند. به همین دلیل اقدام به نقد کردن معاملات خرید خود می‌کنند. نقد کردن یا تثبیت سود خریداران باعث می‌شود تا در بازار شاهد فشارهای فروش باشیم که در نهایت موجب کاهش نسبی قیمت‌ها می‌شود. اگر بازار روند داشته باشد، میزان بازگشت نزولی قیمت‌ها نسبتی از میزان موج اولیه خواهد بود. به طور مثال اگر بازار ۱۰۰ واحد رشد کرده، شاید بازگشت نزولی آن یک سوم اندازه موج (تقریباً ۳۳ واحد) یا دو سوم حرکت اصلی (تقریباً ۶۶ درصد) خواهد بود. به این بازگشت نزولی که ناشی از تثبیت سود خریداران است، اصلاح می‌گویند.
پس می‌توان گفت که حرکات زیگزاگ بازارهای مالی که در روندهای قوی دیده می‌شود، در واقع مجموعه‌ای از موج‌ها و اصلاح‌ها هستند. اگر در حال تحلیل بازار هستید و روند بازار را تشخیص داده‌اید، حتماً با این سؤال مواجه می‌شوید که از کجا باید وارد بازار شد؟ یا بازار تا کجا می‌تواند حرکت کند؟ در این بخش می‌خواهیم به این سؤالات جواب دهیم.

موج چیست و تا کجا ادامه می‌یابد؟

حتماً در بازار متوجه حرکات قیمتی یک سویه‌ای شده‌اید. حرکاتی که در یک جهت صعودی یا نزولی ادامه می‌یابند. معمولاً تحلیلگران تکنیکال از مقاومت‌ها یا حمایت‌ها برای تعیین محل احتمالی پایان موج استفاده می‌کنند. اما یک روش بهتری هم برای تشخیص موج و زمان پایان آن (یعنی ورود به فاز اصلاح) وجود دارد. تئوری فیبوناچی یکی از ابزار مهم تحلیل تکنیکال است. بسیاری از معامله‌گران از فیبوناچی استفاده می‌کنند اما علت استفاده از آن را تنها تعیین حمایت یا مقاومت در بازار می‌دانند. حقیقت امر این است که شما می‌توانید با فیبوناچی کارهای زیادی بکنید. در این بخش ما می‌خواهیم اول موج‌های قیمتی را تشخیص دهیم و سپس به این سؤال پاسخ دهیم که آیا موج خاتمه یافته و یا نه هنوز می‌تواند به حرکات خود ادامه دهد؟

همان‌طور که در بالا هم گفته شد، موج یک حرکت یک سویه از کف به اوج (موج صعودی) یا از اوج به کف (موج نزولی) است. تشخیص آن کار ساده‌ای است. تنها کافی است پایین‌ترین و بالاترین قیمت را پیدا کنید. به نمودار بالایی نگاه کنید. در این نمودار بازار در حال تشکیل کف‌های قیمتی بالاتری است و اوج‌های جدید هم در سطوح بالاتری تشکیل می‌شوند. پس ساختار بازار نشانگر یک روند صعودی است. به موج اول صعودی نگاه کنید. این موج صعودی از کف قیمتی ۱۲۷۶٫۶۲ به اوج قیمتی ۱۳۲۶٫۴۰ رسم شده است. پاره خط سبز رنگ هم نشان می‌دهد که در طول مسیر این موج صعودی، اصلاح جدی روی نداده است و کندل های قیمتی اکثراً در یک مسیر حرکت کرده‌اند.

آیا این موج تمام شده است؟

با نگاه کردن به این نمودار می‌توان گفت که بله حرکت موج صعودی متوقف شده است. در این جا ما ادامه موج را می‌بینیم و به همین دلیل به راحتی می‌توانیم به این سؤال جواب دهیم. اما زمانی که بازار را به طور زنده تحلیل می‌کنید، چنین امکانی وجود ندارد. شما باید پیش‌بینی کنید که موج صعودی کجا خاتمه می‌یابد و از کجا بازگشت نزولی به راه می‌افتد. برای این کار ما از فیبوناچی استفاده می‌کنیم. فیبوناچی اصلاحی (Fibonacci Retracement) به ما کمک می‌کند تا علاوه بر پیش‌بینی میزان بازگشت نزولی بازار، زمان ورود بازار به فاز اصلاحی را هم مشخص کنیم.
برای موج صعودی بالایی یک فیبوناچی اصلاحی رسم می‌کنیم. برای این کار کافی است فیبوناچی را از کف موج در ۱۲۷۶٫۶۲ به اوج قیمتی در ۱۳۲۶٫۴۰ رسم کنید، به‌طوری‌که سطح صفر درصدی فیبوناچی با اوج قیمتی و سطح ۱۰۰ درصدی فیبوناچی با کف قیمتی انطباق داشته باشد. مثل شکل زیر.

همان‌طور که در تصویر بالا مشاهده می‌شود، موج صعودی اخیر بازار تا ۳۸٫۲ درصد اصلاح شده و حتی تا نزدیکی اصلاح ۵۰ درصد فیبوناچی هم پایین آمده است. اما این درصدها به چه معنی است؟ اندازه موج صعودی بالایی به طور دقیق برابر است با ۴۹٫۷۸ واحد (تفاوت اوج و کف قیمتی موج). فیبوناچی به کمک نسبت‌های درصدی به ما کمک می‌کند تا تشخیص دهیم که در صورت بازگشت نزولی چه مقدار از رشد قیمتی (۴۹٫۷۸) از بین خواهد رفت و یا همان اصلاح خواهد شد؟
سطح فیبوناچی ۰ درصدی به این معنی است که رشد اخیر از بین نرفته و بازار توانسته رشدهای اخیر را حفظ کند. سطح ۲۳٫۶ درصدی نشان می‌دهد که بازار ۲۳٫۶ درصد یا ۱۱٫۷۴ واحد را از دست داده و یا همان اصلاح کرده است. یعنی اندازه موج را به درصد فیبوناچی ضرب می‌کنیم. اگر بازار به سطح پنجاه درصد می‌رسید، یعنی نیمی از رشدهای اخیر از بین رفته‌اند و بازار تا ۵۰ درصد اصلاح کرده است. اگر بازار به سطح فیبوناچی ۱۰۰ درصدی برسد، یعنی تمام رشدهای اخیر از بین رفته‌اند و موج خنثی شده و یا به طور کامل اصلاح شده است.
پس زمانی که موج قیمتی در بازار به راه می‌افتد ما می‌توانیم با توجه به سطوح فیبوناچی میزان اصلاح یا بازگشت قیمتی را مشخص کنیم. علاوه بر این ما می‌توانیم زمان پایان موج را هم پیش‌بینی کنیم. موج چه زمانی وارد فاز اصلاحی می‌شود یا حرکت موج چه زمانی متوقف می‌شود؟ جواب این سؤال ساده است. اگر اصلاح موج بیشتر از ۲۳٫۶ درصد باشد، یعنی بازار وارد فاز اصلاحی شده و حرکت قیمتی موج متوقف شده است.
اگر بازار روند صعودی داشته باشد، هر موج صعودی می‌تواند ۲۳٫۶ درصد، ۳۸٫۲ درصد، ۵۰ درصد و یا ۶۱٫۸ درصد اندازه کل موج را اصلاح کند. یعنی اگر موج صعودی تا ۶۱٫۸ درصد هم اصلاح شده باز می‌توان انتظار ادامه روند صعودی را داشت. این ایده باعث می‌شود تا تحلیلگران از سطوح فیبوناچی به عنوان حمایت و مقاومت هم استفاده کنند. معمولاً موج‌های صعودی در اصلاح‌های عمیق تا ۶۱٫۸ درصد حرکت می‌کنند، اما شاید روند صعودی بازار قوی باشد و به همین دلیل اصلاح کوچکی را شاهد باشیم و بازار بعد از برخورد به اصلاح ۲۳٫۶ درصد به روند صعودی ادامه دهد.

به نمودار بالایی توجه کنید. بازار توانسته موج صعودی اول را تا تقریباً ۵۰ درصد اصلاح کند. اما بعد از آن خریداران دوباره وارد بازار شده‌اند و قیمت از نزدیکی ۵۰ درصد فیبوناچی به سمت بالا بازگشته است. در ادامه اصلاح ۰ درصدی شکسته شده، یعنی اوج قبلی بازار شکسته شده که نشانه‌ای از احیای روند صعودی است. با شکسته شدن اوج قیمتی قبلی، فیبوناچی هم بی‌اثر می‌شود و باید آن را پاک کرد. اگر موج صعودی جدیدی به راه افتاد، می‌توان با رسم فیبوناچی دوباره به تحلیل بازار پرداخت.

در نمودار بالایی شاهد هستیم که موج قیمتی و صعودی جدیدی از ۱۳۰۲٫۱۳ تا ۱۳۴۶٫۷۴ به راه افتاده است. آیا می‌توان گفت که این موج صعودی خاتمه یافته و بازار وارد فاز اصلاحی شده است؟ برای پاسخ به این سؤال باید طبق تصویر بالایی اصلاح فیبوناچی را رسم کرد. اگر قیمت به زیر ۲۳٫۶ درصد سقوط کرد، یعنی حرکت صعودی موج متوقف شده و بازار آماده است تا وارد فاز اصلاحی شود. در غیر این صورت موج صعودی ادامه خواهد یافت.

همان‌طور که مشاهده می‌کنید بازار بعد از این‌که اصلاح ۲۳٫۶ درصدی را شکسته ابتدا تا ۵۰ درصد فیبوناچی اصلاح کرده است. در ادامه خریداران با فرض اینکه روند صعودی هنوز جریان دارد و اصلاح خاتمه یافته وارد بازار می‌شوند. قیمت تا بالای اصلاح ۳۸٫۲ درصد صعود می‌کند. اما در ادامه فشارهای فروش باعث سقوط بازار به زیر اصلاح ۶۱٫۸ درصدی می‌شود. معمولاً وقتی اصلاح ۶۱٫۸ درصدی شکست می‌توان گفت که موج صعودی به زودی تا ۱۰۰ درصد اصلاح خواهد شد. این نشانه بدی برای روند صعودی است. در ادامه با شکسته شدن آخرین سد دفاعی بازار (اصلاح ۶۱٫۸ درصد) موج صعودی اخیر به طور کامل اصلاح شده و بازار تا زیر ۱۰۰ درصد فیبوناچی سقوط کرده است، یعنی آخرین کف قیمتی شکسته شده و تمامی رشدهای اخیر از بین رفته‌اند.

بعد از این‌که موج صعودی بازار به طور کامل اصلاح شد، شاهد سقوط قوی قیمت‌ها بودیم. اما در انتهای این حرکت نزولی که از ۱۳۴۶٫۷۵ تا ۱۲۸۲٫۹۰ شروع شده، بازار وارد فاز خنثی شده و در دامنه محدودی در حال نوسان است. در این جا باید فیبوناچی اصلاحی را برای موج نزولی رسم کرد. در موج‌های نزولی اصلاح فیبوناچی را از اوج به کف رسم می‌کنیم. یعنی سطح ۰ درصد فیبوناچی با کف قیمتی و سطح ۱۰۰ درصدی با اوج قیمتی انطباق خواهد داشت. در ادامه بازار چند بار سعی کرده تا کف قیمتی ۱۲۸۲٫۹۰ را بشکند، اما تمامی شکست‌ها جعلی بوده‌اند. شما می‌توانید کف قیمتی شکست‌های جعلی را به عنوان کف موج انتخاب کنید و یا اینکه اولین کف را انتخاب کنید. فاصله سه کف قیمتی تشکیل شده با یکدیگر کم است. در این جا انتخاب کف قیمتی به تشخیص تحلیل‌گر بستگی دارد. از آنجایی که بازار هنوز ۲۳٫۶ درصد را به سمت بالا نشکسته است، می‌توان گفت که هنوز موج نزولی خاتمه نیافته و احتمال ادامه حرکات نزولی وجود دارد. پس بازار هنوز وارد فاز اصلاحی نشده است.

به نمودار بالایی با دقت نگاه کنید. بازار بعد از شکست ۲۳٫۶ درصد اصلاحی تا ۶۱٫۸ درصد صعود کرده و ۶۱٫۸ درصد افت اخیر (موج قبلی) را جبران کرده است. علاوه بر این اگر دقت کنید، بازار در قالب مقاومت و حمایت به سطوح فیبوناچی واکنش نشان داده است. اگر روند نزولی ادامه‌دار باشد، فروشندگان باید با پایان اصلاح فیبوناچی وارد بازار شوند.

همان‌طور که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید، اصلاح موج نزولی اخیر در ۶۱٫۸ درصد فیبوناچی خاتمه یافته و قیمت تا کف قبلی سقوط کرده است. این نشان می‌دهد که هنوز قدرت دست فروشندگان است. برای اینکه روند نزولی دوباره به جریان بیفتد، باید کف قیمتی اخیر در ۱۲۸۲٫۹۰ دلار شکسته شود. در غیر این صورت بازار تا زمانی که اصلاح ۶۱٫۸ درصدی یا کف قبلی را نشکسته، در بین این دو محدوده نوسان خواهد کرد.

همان‌طور که ملاحظه می‌کنید، قیمت در بین کف قیمتی قبلی و سطوح فیبوناچی گیر افتاده است.
نمودارهای بالایی دقت فیبوناچی اصلاحی را به‌خوبی نشان می‌دهند. فیبوناچی اصلاحی برای معامله‌گران پیر روندی و حتی خلاف روندی ابزار مناسبی است. معامله‌گر پیرو روندی می‌تواند سود معاملات خود را پیش از ورود بازار به فاز اصلاحی تثبیت کند و معامله‌گر خلاف روند هم می‌تواند با شکسته شدن اصلاح ۲۳٫۶ درصدی به دنبال معامله در خلاف جهت روند بازار باشد. معمولاً سطوح فیبوناچی به این شکل عمل می‌کنند که اگر سطح ۲۳٫۶ درصد شکسته شد، بازار می‌تواند تا ۳۸٫۲ درصد حرکت کند. اگر ۳۸٫۲ درصد شکسته شد، بازار تا ۵۰ درصد حرکت خواهد کرد. یعنی با شکسته شدن هر سطح فیبوناچی، بازار تا سطح بعدی حرکت می‌کند.